ΤΑ ΝΕΑ, 11.5.2022
Η υποκλοπή του σχεδίου εισήγησης του δικαστή Alito, σε υπόθεση ελέγχου συνταγματικότητας των αμβλώσεων από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, έχει προκαλέσει σάλο. Σημασία δεν έχει μόνο ότι ανατρέπεται ένα σημαντικό δικαίωμα των γυναικών, 49 χρόνια μετά τη νομολογιακή αναγνώρισή του, αλλά ότι πιθανόν πρόκειται για το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση μίας ευρύτερης συντηρητικής στροφής της νομολογίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου για την προστασία των δικαιωμάτων. Ζητούμενο, ωστόσο, είναι να αναζητήσουμε τι κρύβεται πίσω από αυτή την απόφαση.
α. Η πρώτη σύγκρουση αφορά αυτό καθεαυτό το δικαίωμα άμβλωσης. Κατά τον δικαστή Alito «Η άμβλωση καταστρέφει τη ζωή ενός αγέννητου ανθρώπινου όντος». Στη διαμάχη για τις αμβλώσεις συγκρούεται η άποψη που υιοθετεί και ο Alito, ότι δηλαδή η άμβλωση αποτελεί μια μορφή ανθρωποκτονίας, και η αντίθετη άποψη που υποστηρίζει την ελευθερία της εγκύου να διαθέτει το σώμα της. Πίσω από αυτή την αντιπαράθεση υποκρύπτονται ασφαλώς διαφορές που απορρέουν από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των υποστηρικτών τους.
β. Ένα δεύτερο επίπεδο σύγκρουσης είναι το πολιτικό, δηλαδή η αντιπαράθεση μεταξύ Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών, με τους πρώτους να εμφορούνται, τουλάχιστον στην πλειοψηφία τους, από συντηρητικές αντιλήψεις και τους δεύτερους από φιλελεύθερες. Περισσότερες από 16 Πολιτείες των ΗΠΑ, όπου έχουν την πλειοψηφία οι Ρεπουμπλικάνοι, φαίνεται να είναι έτοιμες να απαγορεύσουν τις αμβλώσεις.
γ. Μία άλλη σημαντική σύγκρουση, που αποκαλύπτεται και στην περίπτωση των αμβλώσεων, αφορά την αντιπαράθεση μεταξύ των φεντεραλιστών και των αποσχιστικών τάσεων, που αντιμετωπίζουν με εχθρότητα το κεντρικό κράτος και τις πολιτικές ελίτ της Ουάσιγκτον, επιδιώκοντας την απονομή περισσότερων αρμοδιοτήτων στις Πολιτείες. Με ρίζες που φτάνουν πριν από τον Αμερικανικό Εμφύλιο, αυτή η αντιπαράθεση γέρνει στην επίμαχη υπόθεση υπερ των «τοπικιστών», μια που η αρμοδιότητα θέσπισης του νομοθετικού πλαισίου για τις αμβλώσεις ή για την απαγόρευσή τους θα περάσει στα νομοθετικά όργανα κάθε Πολιτείας.
δ. Ένα αυτοτελές πεδίο σύγκρουσης είναι εκείνο όπου αντιπαρατίθενται οι υποστηρικτές του ισχυρού δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων και όσοι επιχειρηματολογούν υπέρ του περιορισμού του ρόλου των δικαστών, με το σύνθημα «Ας πάρουμε το Σύνταγμα μακριά από τα δικαστήρια». Το οξύμωρο είναι ότι αυτοί που επιδιώκουν να συρρικνωθεί ο δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων εμπνέονται από μια φιλελεύθερη αντίληψη για τα δικαιώματα, που ενισχύθηκε από τις προοδευτικές αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
ε. Πίσω από τη σύγκρουση για τις αμβλώσεις μπορεί κανείς να διακρίνει επίσης δύο διαφορετικούς κόσμους: Αφενός τη βαθιά Αμερική των μεσοδυτικών Πολιτειών, από την οποία άντλησε την εκλογική δύναμή του και ο Τραμπ, που χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια, θρησκοληψία, απομονωτισμό και ρατσιστικά κατάλοιπα. Αφετέρου, την ανοιχτή, φιλελεύθερη, συμπεριληπτική, προοδευτική κοινωνία της ανατολικής και της δυτικής ακτής, που τη χωρίζει πολιτισμικά μία άβυσσος από τη βαθιά Αμερική.
Ο κόσμος παρακολουθεί με κομμένη ανάσα αν αυτή η συντηρητική στροφή θα επεκταθεί και σε άλλα δικαιώματα. Ωστόσο, οι συγκρούσεις που κρύβονται πίσω από αυτή τη διαμάχη είναι, όπως συνοπτικά αναλύθηκε, βαθύτερες και πολύπλευρες. Πρόκειται για τη σύγκρουση δύο διαφορετικών κόσμων, που είναι αναγκασμένοι να συνυπάρχουν, πάνω σε θεμελιώδη πολιτικά, αξιακά, θεσμικά και πολιτισμικά ζητήματα. Τελική και οριστική έκβαση δεν μπορεί να υπάρξει. Ο αγώνας για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνεχίζεται.