Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 14/11/2007
Έσπευσαν αρκετοί βουλευτές και πολιτικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ να αποδοκιμάσουν την αναφορά του Ευ. Βενιζέλου στη συγκρότηση ενός νέου ρεύματος ιδεών και απόψεων στο εσωτερικό του, μετά την εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη αρχηγού. Οι εν λόγω αντιδράσεις προς τη συγκεκριμένη αποστροφή των δηλώσεων Βενιζέλου αναδεικνύουν μία σημαντική υστέρηση σε ό,τι αφορά τη δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων στη χώρα μας. Αυτό το έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατίας δεν εντοπίζεται ωστόσο σε επίπεδο θεσμικής οργάνωσης των πολιτικών κομμάτων, αλλά πρωτίστως σε επίπεδο πολιτικού πολιτισμού και αντιλήψεων σχετικά με τον τρόπο που οφείλει να λειτουργεί ένα σύγχρονο, ανοιχτό κόμμα.
Πράγματι, στο Καταστατικό του ΠΑΣΟΚ καταγράφεται ρητά η εσωκομματική δημοκρατία ως οργανωτική αρχή που διέπει τη λειτουργία του, ενώ κατοχυρώνεται επίσης η ελευθερία στις ιδεολογικές αναζητήσεις και στην αντιπαράθεση ιδεών, καθώς και το δικαίωμα υποβολής και δημοσιοποίησης ατομικών και συλλογικών προτάσεων. Ακριβώς στο πλαίσιο αυτό το άρθρο 8 του Καταστατικού αναφέρει ότι συνυπάρχουν και διακινούνται ελεύθερα, γραπτά ή προφορικά, όλες οι απόψεις, τάσεις και τα ρεύματα ιδεών και αντιλήψεων. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να υπάρξει πολιτικός διάλογος εάν δεν διασφαλιζόταν η δυνατότητα όλων των κομματικών μελών να εκφράζονται ελεύθερα και να συνδιαμορφώνουν επιμέρους ρεύματα αντιλήψεων για όλα τα ζητήματα που τίθενται προς συζήτηση σε ένα πολιτικό κόμμα, δηλαδή πρακτικά για κάθε ζήτημα που αφορά την πολιτεία; Πολλώ μάλλον το κόμμα οφείλει να απονέμει στα μέλη της κοινοβουλευτικής του ομάδας τη δυνατότητα λόγου και αντιλόγου κατά τη χάραξη της κομματικής στρατηγικής και πολιτικής, όπως προβλέπεται και στο Σύνταγμα.
Τα πολιτικά κόμματα έχουν ως βασική αποστολή την πολιτική οργάνωση και άρθρωση της λαϊκής κυριαρχίας, με την ενεργοποίηση του πολίτη μέσα από τις κομματικές διαδικασίες. Κομματική ενεργοποίηση του πολίτη δεν σημαίνει ότι το κομματικό μέλος ή ο φίλος αποτελούν χειροκροτητές του εκάστοτε αρχηγού και των επιλογών του, οι οποίοι καλούνται ενδεχομένως να ψηφίσουν, σε αραιά χρονικά διαστήματα, σε κάποιες εσωκομματικές διαδικασίες. Το πολιτικό κόμμα αποτελεί θεσμό συμμετοχής του πολίτη στα δημόσια πράγματα υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζεται η αρχή της εσωκομματικής δημοκρατίας. Σε μια περίοδο που το μέλλον του κομματικού φαινομένου διασταυρώνεται με την κρίση αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας της πολιτικής, απαιτείται να επιχειρηθεί στην πράξη η ανάπτυξη ουσιαστικού πολιτικού διαλόγου μέσα στα κόμματα. Δεν έχει λοιπόν καμία αξία η ρητορεία περί συμμετοχικής δημοκρατίας και περί διεύρυνσης των θεσμών δημοψηφισματικού χαρακτήρα, εάν δεν κατοχυρωθεί επιτέλους συνειδητά και έμπρακτα η δυνατότητα διαμόρφωσης ρευμάτων ιδεών μέσα στα ίδια τα κόμματα, χωρίς την απειλή πειθαρχικών μέτρων ή διαγραφών ή της «κατακραυγής» εναντίον όσων εκφράζουν τη βούληση να αναπτύξουν εναλλακτικές αντιλήψεις και προτάσεις.
Οι εκλογές για την ανάδειξη αρχηγού στο ΠΑΣΟΚ και η ευρεία συμμετοχή σε αυτές μπορούν να αποτελέσουν αφετηρία για να αναπτυχθεί μία νέα αντίληψη συλλογικής πολιτικής λειτουργίας και εσωκομματικής δημοκρατίας. Η αναφορά στη συγκρότηση ρεύματος ιδεών δεν συνιστούσε εν τέλει παρά μία διερευνητική νύξη για το κατά πόσον το ΠΑΣΟΚ πράγματι είναι σε θέση να λειτουργήσει, όπως άλλωστε προβλέπεται και στο Καταστατικό του, ως ένα σύγχρονο, ανοιχτό, πλειοψηφικό κόμμα, όπου θα συνυπάρχουν περισσότερες ιδέες, αντιλήψεις ή αποχρώσεις. Μέσα από την ανάπτυξη και τη σύνθεση αυτών των ρευμάτων εμπλουτίζεται ο πολιτικός λόγος και διευρύνονται οι κοινωνικές συμμαχίες, όπως συμβαίνει στα περισσότερα κόμματα εξουσίας της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Πράγματι, στο Καταστατικό του ΠΑΣΟΚ καταγράφεται ρητά η εσωκομματική δημοκρατία ως οργανωτική αρχή που διέπει τη λειτουργία του, ενώ κατοχυρώνεται επίσης η ελευθερία στις ιδεολογικές αναζητήσεις και στην αντιπαράθεση ιδεών, καθώς και το δικαίωμα υποβολής και δημοσιοποίησης ατομικών και συλλογικών προτάσεων. Ακριβώς στο πλαίσιο αυτό το άρθρο 8 του Καταστατικού αναφέρει ότι συνυπάρχουν και διακινούνται ελεύθερα, γραπτά ή προφορικά, όλες οι απόψεις, τάσεις και τα ρεύματα ιδεών και αντιλήψεων. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να υπάρξει πολιτικός διάλογος εάν δεν διασφαλιζόταν η δυνατότητα όλων των κομματικών μελών να εκφράζονται ελεύθερα και να συνδιαμορφώνουν επιμέρους ρεύματα αντιλήψεων για όλα τα ζητήματα που τίθενται προς συζήτηση σε ένα πολιτικό κόμμα, δηλαδή πρακτικά για κάθε ζήτημα που αφορά την πολιτεία; Πολλώ μάλλον το κόμμα οφείλει να απονέμει στα μέλη της κοινοβουλευτικής του ομάδας τη δυνατότητα λόγου και αντιλόγου κατά τη χάραξη της κομματικής στρατηγικής και πολιτικής, όπως προβλέπεται και στο Σύνταγμα.
Τα πολιτικά κόμματα έχουν ως βασική αποστολή την πολιτική οργάνωση και άρθρωση της λαϊκής κυριαρχίας, με την ενεργοποίηση του πολίτη μέσα από τις κομματικές διαδικασίες. Κομματική ενεργοποίηση του πολίτη δεν σημαίνει ότι το κομματικό μέλος ή ο φίλος αποτελούν χειροκροτητές του εκάστοτε αρχηγού και των επιλογών του, οι οποίοι καλούνται ενδεχομένως να ψηφίσουν, σε αραιά χρονικά διαστήματα, σε κάποιες εσωκομματικές διαδικασίες. Το πολιτικό κόμμα αποτελεί θεσμό συμμετοχής του πολίτη στα δημόσια πράγματα υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζεται η αρχή της εσωκομματικής δημοκρατίας. Σε μια περίοδο που το μέλλον του κομματικού φαινομένου διασταυρώνεται με την κρίση αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας της πολιτικής, απαιτείται να επιχειρηθεί στην πράξη η ανάπτυξη ουσιαστικού πολιτικού διαλόγου μέσα στα κόμματα. Δεν έχει λοιπόν καμία αξία η ρητορεία περί συμμετοχικής δημοκρατίας και περί διεύρυνσης των θεσμών δημοψηφισματικού χαρακτήρα, εάν δεν κατοχυρωθεί επιτέλους συνειδητά και έμπρακτα η δυνατότητα διαμόρφωσης ρευμάτων ιδεών μέσα στα ίδια τα κόμματα, χωρίς την απειλή πειθαρχικών μέτρων ή διαγραφών ή της «κατακραυγής» εναντίον όσων εκφράζουν τη βούληση να αναπτύξουν εναλλακτικές αντιλήψεις και προτάσεις.
Οι εκλογές για την ανάδειξη αρχηγού στο ΠΑΣΟΚ και η ευρεία συμμετοχή σε αυτές μπορούν να αποτελέσουν αφετηρία για να αναπτυχθεί μία νέα αντίληψη συλλογικής πολιτικής λειτουργίας και εσωκομματικής δημοκρατίας. Η αναφορά στη συγκρότηση ρεύματος ιδεών δεν συνιστούσε εν τέλει παρά μία διερευνητική νύξη για το κατά πόσον το ΠΑΣΟΚ πράγματι είναι σε θέση να λειτουργήσει, όπως άλλωστε προβλέπεται και στο Καταστατικό του, ως ένα σύγχρονο, ανοιχτό, πλειοψηφικό κόμμα, όπου θα συνυπάρχουν περισσότερες ιδέες, αντιλήψεις ή αποχρώσεις. Μέσα από την ανάπτυξη και τη σύνθεση αυτών των ρευμάτων εμπλουτίζεται ο πολιτικός λόγος και διευρύνονται οι κοινωνικές συμμαχίες, όπως συμβαίνει στα περισσότερα κόμματα εξουσίας της ευρωπαϊκής ηπείρου.