Πότε κατατέθηκε η προσφυγή κι από ποιους υποβάλλεται;
Η αίτηση ακυρώσεως κατατέθηκε τον περασμένο Ιούλιο και στις 11 Μαρτίου πρόκειται να συζητηθεί στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας. Αιτούντες είναι δέκα πανεπιστημιακοί σύλλογοι από επτά πανεπιστήμια της χώρας (διδασκόντων, φοιτητών και διοικητικών υπαλλήλων) και δεκάδες πανεπιστημιακοί. Είναι οι εξής σύλλογοι: Σύλλογος Διδακτικού Προσωπικού του Ε.Μ.Π., Σύλλογος Επιστημονικού Διδακτικού Προσωπικού Παντείου Ανωτάτης Σχολής Πολιτικών Επιστημών, Σύλλογος Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Πατρών, Ενιαίος Σύλλογος Διδασκόντων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Σύλλογος Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Σύλλογος Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Ενιαίος Σύλλογος Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού ΠΑ.Δ.Α., Σύλλογος Ειδικού και Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Σύλλογος Διοικητικού Προσωπικού Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και Σύλλογος Φοιτητών Παντείου Α.Σ.Π.Ε.
Τι είναι εκείνο που σας ανησυχεί σε μια επόμενη μέρα που θα βρει τις σχολές με πανεπιστημιακή αστυνομία;
Φοβάμαι ότι τα πανεπιστήμια θα μετατραπούν σε πεδίο μάχης μεταξύ της πανεπιστημιακής αστυνομίας και εκείνων που θα αντιδρούν στη μόνιμη εγκατάστασή της εντός των πανεπιστημίων. Η αναποτελεσματικότητα του μέτρου επισημάνθηκε ακόμα και σε ανακοίνωση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Αστυνομικών Υπαλλήλων, που τόνισε ότι «η πανεπιστημιακή αστυνομία πρέπει εξολοκλήρου να χρηματοδοτείται, να καθοδηγείται και να ελέγχεται από τους πανεπιστημιακούς φορείς και τις πρυτανικές αρχές, οι οποίες πρέπει να έχουν την ευθύνη για τη δράση της. Τα δε στελέχη της δεν πρέπει να οπλοφορούν ούτε με τη δράση τους να δημιουργούν ψευδεπίγραφη εικόνα αστυνομικής λειτουργίας». Το μέτρο δεν είναι μόνο αντισυνταγματικό και αντίθετο προς την ευρωπαϊκή ακαδημαϊκή κουλτούρα, αλλά θα αποδειχθεί και αναποτελεσματικό, προκαλώντας επιπτώσεις αντίθετες προς τις επιθυμητές.
Υπάρχει εδραιωμένη σ’ ένα ευρύ κομμάτι της κοινωνίας η άποψη ότι τα Πανεπιστήμια έχουν μετατραπεί σε χώρους παραβατικών συμπεριφορών. Το αναγνωρίζετε ως πρόβλημα κι αν ναι ποια η ακριβής του διάσταση; Είναι πράγματι τόσο τραγικά τα πράγματα;
Κατ’ αρχάς η εγκληματικότητα στα πανεπιστήμια αποτελεί ένα απειροελάχιστο ποσοστό της συνολικής εγκληματικότητας στη χώρα. Επίσης οφείλουμε να κάνουμε μια σημαντική διάκριση, την οποία αναγνωρίζει και το Υπουργείο Παιδείας, δηλαδή ότι τα πανεπιστήμια που αντιμετωπίζουν φαινόμενα βίας και ανομίας είναι πέντε, ενώ στα υπόλοιπα δεκαοκτώ δεν έχουν σημειωθεί εγκληματικές ενέργειες. Οι πράξεις βίας είτε από “ομάδες διαμαρτυρίας” είτε από κοινούς ποινικούς παράγουν τόση δημοσιότητα επειδή τα πανεπιστήμια αποτελούν χώρους ελεύθερης διακίνησης ιδεών, έρευνας και αμφισβήτησης. Σε καμία χώρα της ηπειρωτικής Ευρώπης, πλην της αυταρχικής Τουρκίας, δεν έχει θεσμοθετηθεί η διαρκής παρουσία αστυνομικής δύναμη εντός των πανεπιστημίων, υπαγόμενης στον αρχηγό της αστυνομίας. Η αστυνομία έχει καθήκον να μπαίνει στα πανεπιστήμια όταν τελούνται εγκληματικές πράξεις και όχι να είναι μόνιμα εγκατεστημένη στους πανεπιστημιακούς χώρους. Αυτή τη δυνατότητα τη διαθέτει από το 2019, όταν καταργήθηκε νομοθετικά το πανεπιστημιακό άσυλο.
Τα Πανεπιστήμια χρειάζεται να φυλάσσονται; Ποια λύση θα προτείνατε ώστε να αντιμετωπιστούν ενδεχόμενα ζητήματα ανομίας;
Υπάρχουν πολλές επιλογές για να οργανωθεί συστηματικά η φύλαξη και η αυτοπροστασία των πανεπιστημίων, όπως συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη, χωρίς διαρκή παρουσία της αστυνομίας. Για παράδειγμα, με μικρότερο κόστος από το απαιτούμενο για την πρόσληψη και εκπαίδευση των πανεπιστημιακών αστυνομικών θα μπορούσε να προσληφθεί κατάλληλο προσωπικό φύλαξης από τα ίδια τα πανεπιστήμια, με δυνατότητα να καλεί ανά πάσα στιγμή την αστυνομία όταν κρίνεται αναγκαίο. Για την πανεπιστημιακή κοινότητα ζητούμενο είναι να διασφαλιστεί η ελεύθερη διακίνηση ιδεών μέσα στα πανεπιστήμια, αποκλείοντας τόσο τη βία «συλλογικοτήτων» ή κοινών κακοποιών όσο και την υλική και συμβολική βία της υπεραστυνόμευσης.
Είναι αναστρέψιμη η απόφαση; Ποια είναι τα επιχειρήματα που θεωρείτε ότι αναδεικνύουν τον προβληματικό της χαρακτήρα και μπορεί «ν’ ακούσει» η έδρα;
Είμαι αισιόδοξος ως προς την έκβαση της αίτησης, επειδή εκτιμώ ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν θα μεταβάλει την πάγια νομολογία του. Σύμφωνα με τον νόμο για την πανεπιστημιακή αστυνομία, οι πρυτανικές αρχές όχι μόνο δεν ελέγχουν και δεν εποπτεύουν, αλλά υποχρεούνται και να διευκολύνουν το προσωπικό των ΟΠΠΙ στην άσκηση των καθηκόντων του. Έτσι, όχι μόνο δεν ιδρύεται η επιβαλλόμενη ιεραρχική σχέση μεταξύ οργάνων διοίκησης των πανεπιστημίων και ΟΠΠΙ, ως διοικητικών οργάνων που θα έπρεπε να υπάγονται, εποπτεύονται, ελέγχονται και λογοδοτούν σε αυτήν, αλλά ιδρύεται αντίστροφη ιεραρχική σχέση, αφού το υπαγόμενο στην ΕΛΑΣ μέλος των ΟΠΠΙ μπορεί ανεμπόδιστα να ασκήσει τις αστυνομικές του αρμοδιότητες ακόμα και στον Πρύτανη. Αυτό αντίκειται στη συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων που, όπως έχει κρίνει εδώ και δεκαετίες το Συμβούλιο της Επικρατείας, συνεπάγεται ότι μπορούν να αποφασίζουν για τις υποθέσεις τους με δικά τους όργανα, καθώς και να επιλέγουν το διδακτικό και διοικητικό προσωπικό τους.
Ποιο είναι για σας το ασφαλές Πανεπιστήμιο και ποιοι παράγοντες το καθορίζουν;
Το Σύνταγμα κατοχυρώνει την αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων ως εγγύηση της ελεύθερης διακίνησης ιδεών. Η φύλαξη και η ασφάλεια των πανεπιστημίων πρέπει να επιδιώκονται με παρεμβάσεις που σέβονται τη φυσιογνωμία τους και την πανεπιστημιακή αυτοδιοίκηση. Έχουν μεγάλη σημασία τα λόγια δύο κορυφαίων συνταγματολόγων και πανεπιστημιακών δασκάλων. Κατά τον Δημήτρη Τσάτσο, «το κράτος δεν μπορεί να επιβάλει στον χώρο του Ιδρύματος τις γενικές περί τάξεως και ασφάλειας αντιλήψεις των αρμόδιων αρχών». Κατά τον Αριστόβουλο Μάνεση, σύμφωνα με παλιά ευρωπαϊκή παράδοση η τήρηση της τάξης και ασφάλειας στους πανεπιστημιακός χώρους «ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα και ευθύνη των αρχών που διοικούν το Ίδρυμα». Ασφαλές πανεπιστήμιο είναι εκείνο στο οποίο έχουν διατεθεί από την πολιτεία οι αναγκαίοι οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι ώστε να μεριμνά, στο πλαίσιο της πλήρους αυτοδιοίκησης που το διέπει, για την προστασία της ακαδημαϊκής κοινότητας και την ελεύθερη διακίνηση ιδεών.
Αναφερθήκατε νωρίτερα στο ζήτημα του ασύλου κι επικαλείστε σε αρκετά σημεία την ανάγκη διασφάλισης της ελεύθερης διακίνησης ιδεών. Ένα επιχείρημα της άλλης πλευράς είναι ότι δεν τίθεται πλέον τέτοιο ζήτημα καθώς έχουμε απομακρυνθεί πολλά χρόνια απ’ τη δικτατορία, ο κόσμος μπορεί να συζητά ελεύθερα για ό,τι θελήσει και γι’ αυτό άλλωστε κατήργησε και το άσυλο. Ποια η άποψή σας; Θα θέλατε να μας αναλύσετε παραπάνω επίσης με ποιο τρόπο θεωρείτε ότι απειλείται η ελεύθερη διακίνηση ιδεών μέσα από ενδεχόμενη παρουσία ενός σώματος στον χώρο, τον οποίο υποτίθεται θέλει να προστατέψει. Φοβάστε ότι θα έχουμε σερίφηδες της σκέψης;
Η αστυνομία έχει μια ιστορικά επιβαρυμένη σχέση με την ελληνική νεολαία. Έχει αποδειχθεί ότι ενίοτε χαμηλόβαθμα στελέχη της αστυνομίας δρουν απέναντι σε διαδηλωτές ή σε επιμέρους ομάδες του πληθυσμού με μια λογική αντιπαλότητας ή αντιπαράθεσης. Ας μην υποτιμάμε ότι έχει δοθεί απεριόριστη εξουσία στις ΟΠΠΙ να παρίστανται, να ελέγχουν και να καταγράφουν πρόσωπα και πανεπιστημιακές διαδικασίες. Σημασία δεν έχει μόνο με ποιο τρόπο θα ασκήσουν αυτές τις αρμοδιότητες, αλλά το γεγονός ότι τις διαθέτουν και ότι όλα τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας θα έχουν επίγνωση ότι υπόκεινται σε μία διαρκή παρακολούθηση, για να μην χρησιμοποιήσω τον όρο επιτήρηση. Επιπλέον, η εγκατάσταση αστυνομικών μέσα στα πανεπιστήμια, που θα λογοδοτούν μόνο στον αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ. και όχι στις πανεπιστημιακές αρχές, φέρει ισχυρούς αρνητικούς συμβολισμούς. Ακόμη και αν δεχθούμε ότι δεν βρισκόμαστε πια μπροστά σε πρακτικές «βαθέως κράτους», θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις στις ακαδημαϊκές λειτουργίες. Η μόνιμη αστυνομική παρουσία μέσα στα πανεπιστήμια θεωρείται αδιανόητη ακόμη και σε ευρωπαϊκά κράτη με ανελεύθερα καθεστώτα, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία. Αυτό επιβεβαιώνει τη σημασία της απουσίας κάθε κρατικής κατασταλτικής δύναμης εντός των τειχών τους.