Εφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ”, 12/01/2007
Βιβλιοκρισία
Το δημόσιο Πανεπιστήμιο διανύει μια περίοδο έντονης αμφισβήτησης και κατ’ επέκταση αναζήτησης ενός νέου ρόλου, ενόψει των ευρύτερων οικονομικών, κοινωνικών και διεθνοπολιτικών ανακατατάξεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη χώρα μας, ενώ ποσοτικοί δείκτες όπως ο πολλαπλασιασμός των πανεπιστημιακών τμημάτων και η αντίστοιχη αύξηση του αριθμού των εισακτέων την τελευταία δεκαπενταετία παρουσιάζουν εκ πρώτης όψεως μια εικόνα ανάπτυξης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, από την άλλη πλευρά τόσο η ποιότητα της έρευνας και της διδασκαλίας στα ΑΕΙ όσο και το επίπεδο των γνώσεων των πτυχιούχων και, περαιτέρω, οι προοπτικές ένταξής τους στην αγορά εργασίας, εμφανίζονται να φθίνουν. Παράλληλα όμως η ελληνική κοινωνία συνεχίζει να θεωρεί το πανεπιστήμιο βασική παράμετρο της κοινωνικής δυναμικής και του κοινωνικού εκσυγχρονισμού.
Ποια είναι τα αίτια της κρίσης του ελληνικού Πανεπιστημίου; Ποιες φάσεις διένυσε ιστορικά το Πανεπιστήμιο από τον Μεσοπόλεμο μέχρι σήμερα; Τι συνέπειες έχει η περίφημη Διαδικασία της Μπολόνιας για τις πανεπιστημιακές σπουδές; Ποια είναι η κατάσταση των πραγμάτων στο σημερινό Πανεπιστήμιο από άποψη οργανωτική, παιδαγωγική, χρηματοδοτική; Τι μας διδάσκει η εμπειρία της θεσμικής οργάνωσης των Πανεπιστημίων σε χώρες όπως οι ΗΠΑ ή η Βρετανία; Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων; Ποιες είναι οι σημαντικότερες δυσλειτουργίες αλλά και οι σύγχρονες προκλήσεις για το δημόσιο Πανεπιστήμιο;
Στα ερωτήματα αυτά δίνουν σαφείς, τεκμηριωμένες και πειστικές απαντήσεις οι πέντε συγγραφείς του βιβλίου, αποφεύγοντας τόσο τις καταστροφολογικές απλουστεύσεις όσο και τα λαϊκίστικα ιδεολογήματα που αφθονούν τους τελευταίους μήνες όσον αφορά τη λεγόμενη πανεπιστημιακή μεταρρύθμιση. Αντί για μια άγονη κριτική ή τη μοιρολατρική αποδοχή της σταδιακής έκπτωσης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, στο βιβλίο διατυπώνεται μια σειρά βασικών προτάσεων για τα επίμαχα ζητήματα.
Το νέο Πανεπιστήμιο που οραματίζονται οι συγγραφείς θεμελιώνεται στις αρχές της αποκέντρωσης, της συμμετοχής και της κοινωνικής λογοδοσίας. Απαιτούνται νέες παιδαγωγικές πρακτικές, πολυτυπία στα προγράμματα σπουδών, δημιουργία κινήτρων για τους πανεπιστημιακούς, ουσιαστική αυτοτέλεια έναντι της κεντρικής διοίκησης, ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας, διεθνοποίηση των ελληνικών Πανεπιστημίων. Προϋπόθεση για τη συγκρότηση ενός νέου Πανεπιστημίου αποτελεί ένα νέο σύστημα χρηματοδότησης, με βάση την υποχρέωση κάθε ακαδημαϊκής μονάδας να συντάσσει ένα επιχειρησιακό σχέδιο, αλλά και η καθιέρωση ενός νέου συστήματος αξιολόγησης, που θα απομακρύνεται από τη στείρα, αυτοματοποιημένη ποσοτικοποίηση.
Οι ιδέες που αναλύονται στη μελέτη αποδεικνύουν ότι εκτός από τον συντεχνιακό αρνητισμό έναντι οποιουδήποτε μεταρρυθμιστικού εγχειρήματος, αλλά και από τις άτολμες ρυθμίσεις που περιλαμβάνει το υπό συζήτηση προσχέδιο νόμου του υπουργείου Παιδείας, μπορεί να υπάρξει ένας «τρίτος δρόμος» αναδιάρθρωσης και, εν τέλει, διάσωσης του ελληνικού δημόσιου Πανεπιστημίου. Εδώ εντοπίζεται ίσως και η μεγαλύτερη αξία της συλλογικής αυτής εργασίας. Απομυθοποιώντας τα ποικίλα «πανεπιστημιακά κεκτημένα», στο βιβλίο αναδεικνύονται, με πολιτική και επιστημονική τόλμη, ακριβώς εκείνα τα πεδία όπου κρίνεται πλέον επιβεβλημένη μια πραγματική αλλαγή στην ανώτατη εκπαίδευση.