Παρουσίαση του βιβλίου Δ. Α. Σωτηρόπουλος – Β. Νταλάκου (επιμέλεια), Το Σύγχρονο Διοικητικό Σύστημα στην Ελλάδα, εκδόσεις ΕΑΠ, 2021.
Βήμα της Κυριακής, 11/7/2021
Το ελληνικό διοικητικό σύστημα ακολουθεί τα τελευταία 25 χρόνια, ήδη ενόψει της προεργασίας για την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη, μια αργόσυρτη πορεία προς κρίσιμες μεταρρυθμίσεις. Η πορεία αυτή επιταχύνθηκε εξαιτίας της οικονομικής και, στη συνέχεια, της υγειονομικής κρίσης. Οι κυριότερες μεταβολές που πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο αυτή είναι η ίδρυση ανεξάρτητων αρχών, η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από την κεντρική προς την περιφερειακή και την τοπική αυτοδιοίκηση, η μερική αποπολιτικοποίηση των ανώτερων βαθμίδων της διοίκησης, η ψηφιοποίηση δημόσιων υπηρεσιών προς επιχειρήσεις και πολίτες, η ενίσχυση της διαφάνειας της διοικητικής δράσης και η, έστω ημιτελής, αξιολόγηση δομών, λειτουργιών και υπαλλήλων.
Το διοικητικό σύστημα τίθεται μπροστά σε νέα αιτήματα, τόσο ως προς τον τρόπο παροχής υπηρεσιών όσο και ευρύτερα σε σχέση με την ανταπόκρισή του σε καινοφανείς προσδοκίες αυτονομίας και διαφορετικότητας των πολιτών. Ως απάντηση στις διαδοχικές κρίσεις που πλήττουν τη χώρα, αναγκαία επιλογή αποτελεί η αναβάθμιση του δημόσιου τομέα και όχι η συρρίκνωσή του. Αυτό προϋποθέτει την ανάπτυξη στρατηγικού σχεδιασμού στη λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών, τον εξορθολογισμό της χρηματοδότησής τους με βάση τα αποτελέσματα που επιφέρουν και την ανάπτυξη της ικανότητας της δημόσιας διοίκησης για διαρκή αυτοαξιολόγηση.
Το ζήτημα των μεταρρυθμίσεων
Ένα επαναλαμβανόμενο ερώτημα είναι «γιατί αποτυγχάνουν ή καθυστερούν οι μεταρρυθμίσεις». Βασική αιτία αποτελεί η αντίσταση του πολιτικού συστήματος και ενίοτε του ίδιου του διοικητικού μηχανισμού. Στη βιβλιογραφία γίνεται δεκτή η υπόθεση ότι η ελληνική δημοσιοϋπαλληλία είναι ιδιαιτέρως πολιτικοποιημένη λόγω της πελατειακής φύσης του κράτους και των επαναλαμβανόμενων προσπαθειών των εκπροσώπων της πολιτικής τάξης να χρησιμοποιήσουν τον κρατικό μηχανισμό περισσότερο ως πηγή που παράγει ψήφους παρά ως εργαλείο πολιτικής. Ωστόσο, συχνά η εμπλοκή των μεταρρυθμίσεων οφείλεται στην αδυναμία ή την άρνηση της δημόσιας διοίκησης να τις υποστηρίξει, ιδίως όταν δεν συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωσή τους.
Ο τίτλος του βιβλίου «Το Σύγχρονο Διοικητικό Σύστημα στην Ελλάδα», που επιμελήθηκαν οι Δ. Α. Σωτηρόπουλος και Β. Νταλάκου, αποτυπώνει πράγματι το περιεχόμενό του, αφού προσφέρει μία γενική εισαγωγή στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται και λειτουργεί η δημόσια διοίκηση, αξιοποιώντας την ιστορική, τη συγκριτική, τη νομική και τη διοικητική-επιστημονική ανάλυση. Στον συλλογικό αυτό τόμο περιλαμβάνεται καταρχάς μία πλήρης παρουσίαση των όψεων και λειτουργιών του διοικητικού συστήματος στην Ελλάδα, ξεκινώντας από τη συνταγματική κατοχύρωση όλων των διαστάσεων της δημόσιας διοίκησης, την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα, τα υπουργεία, τις ανεξάρτητες αρχές, τις αποκεντρωμένες διοικήσεις, τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και τη θέση του δημοσιοϋπαλλικού σώματος. Ταυτόχρονα, αναλύονται με κριτική ματιά η δημόσια πολιτική στην Ελλάδα, η σχέση της δημόσιας διοίκησης με την πολιτική εξουσία, ο ρόλος της δημόσιας διοίκησης στη νομοθέτηση και η κουλτούρα της διοίκησης, δηλαδή τα πολιτισμικά και δομολειτουργικά της χαρακτηριστικά όπως διαμορφώθηκαν ιστορικά.
Διακυβεύματα και παλινδρομήσεις
Οι εύκολες αιτιάσεις για το μέγεθος του δημόσιου τομέα αποπροσανατολίζουν τον διάλογο από τα πραγματικά προβλήματα της δημόσιας διοίκησης. Το διακύβευμα δεν είναι αν θα αποχωρήσουν μερικές χιλιάδες εργαζόμενοι στο δημόσιο, αλλά τι κάνει κάθε δημόσιος υπάλληλος, πώς αξιολογείται, πώς αξιοποιούνται οι διαθέσιμοι πόροι και τι αποτελέσματα παράγει η δημόσια διοίκηση. Το βιβλίο δεν περιορίζεται στην περιγραφή και την ερμηνεία της ιστορικής εξέλιξης και της θεσμικής κατοχύρωσης του ελληνικού διοικητικού συστήματος, αλλά υπό μία συγκριτική οπτική επιχειρεί να φωτίσει τη σχέση των πολιτικών με τους διοικητικούς θεσμούς. Επιπλέον, στον επίλογο του Δ. Α. Σωτηρόπουλου σχολιάζονται τα εγχειρήματα διοικητικής μεταρρύθμισης και αναλύονται εκτενέστερα οι μεταβολές του διοικητικού συστήματος μπροστά στην πανδημία Covid 19.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τόσο η κριτική για τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών όσο και οι προτάσεις για την αναδιοργάνωση και τον εκσυγχρονισμό τους κατ’ ουσίαν συγκλίνουν και επαναλαμβάνονται διαχρονικά, εμπλουτιζόμενες απλώς με ορισμένα νέα εργαλεία που έχουν σχεδιαστεί και εφαρμοστεί σε άλλες χώρες. Ωστόσο η απουσία ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου και οι παλινδρομήσεις ως προς την πολιτική βούληση ευθύνονται εν πολλοίς για το ατελές του διοικητικού εκσυγχρονισμού. Αυτή τη διάσταση του ελληνικού διοικητικού συστήματος αναδεικνύει το βιβλίο με συνεκτική, κριτική και διεπιστημονική προσέγγιση.
Παρά τη συνθετότητα των εξεταζόμενων ζητημάτων, το βιβλίο είναι γραμμένο σε γλώσσα εξαιρετικά προσιτή για κάθε αναγνώστη, αποσκοπώντας να καταστεί χρηστικό τόσο ως διδακτικό εγχειρίδιο όσο και για ένα ευρύτερο κοινό. Με ευσύνοπτο τρόπο περιγράφει και ερμηνεύει το ελληνικό διοικητικό σύστημα και τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα.