Εφημερίδα “Έθνος”, 10/3/2015
Η απαξίωση των αντιπροσωπευτικών θεσμών και η άνοδος της επιρροής ακροδεξιών ιδεολογημάτων στους νέους έχουν οδηγήσει σε μια έντονη πολιτική και επιστημονική συζήτηση, σε όλη την Ευρώπη, για την αναγκαιότητα να ενισχυθούν οι διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας στα Συντάγματα, καθώς και να υιοθετηθεί η συμμετοχή των πολιτών μέσω συνταγματικών δημοψηφισμάτων.
Ωστόσο, η επιτυχία των αμεσοδημοκρατικών θεσμών συναρτάται με τη συνταγματική και πολιτική κουλτούρα κάθε πολιτείας. Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς διαμορφώνεται αυτή η κουλτούρα. Μπορεί τελικά να διδαχθεί η δημοκρατία; Σε ένα πολιτικό του δοκίμιο ο βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας Οκτάβιο Παζ γράφει ότι «το θεμέλιο της δημοκρατίας, ο λόγος ύπαρξής της, είναι η πίστη στην ικανότητα των πολιτών να αποφασίζουν ελεύθερα και υπεύθυνα για τα δημόσια πράγματα». Η αναζήτηση τρόπων με τους οποίους καλλιεργείται η ικανότητα αυτή από μικρή ηλικία είναι τεράστιας σημασίας.
Ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας στα σχολεία δεν αποδεικνύεται επαρκής για την ουσιαστική καλλιέργεια δημοκρατικής κουλτούρας. Οπως απέδειξε όμως η πρόσφατη εμπειρία συνταγματικού σχεδιασμού από τους πολίτες στην Ισλανδία και την Ιρλανδία, καθοριστικό παράγοντα για τη συμμετοχή αποτελεί η κουλτούρα των πολιτών. Η εξοικείωση με τη διαφορετικότητα, η υπεύθυνη και ελεύθερη απόφαση, η κατανόηση της ουσίας των ατομικών δικαιωμάτων και των ορίων της δημοκρατίας προϋποθέτουν μια παιδαγωγική διαδικασία. Και η τέχνη αποτελεί ίσως το ισχυρότερο μέσο για τη διαμόρφωση δημοκρατικής κουλτούρας από νεαρή ηλικία. Η παράσταση «Το μυστήριο της πολιτείας του Χάμελιν», που σκηνοθέτησε ο Θ. Μοσχόπουλος, αποδεικνύει ότι υπάρχουν τρόποι προσέγγισης της δημοκρατίας και της κουλτούρας των δικαιωμάτων από την παιδική ηλικία.
Σε μια εξαιρετική μουσική αφήγηση του θρύλου του αυλητή του Χάμελιν, τα παιδιά καλούνται να ψηφίσουν για την έκβαση βιώνοντας το δίλημμα της επιλογής, αλλά και τον σεβασμό της απόφασης της πλειοψηφίας. Ταυτόχρονα αφομοιώνονται οι αρχές της συναπόφασης, της διαφορετικότητας και της τήρησης των δικαιωμάτων, χωρίς να παρεμβάλλονται επιταγές πολιτικής ορθότητας ή κανόνες απωθητικοί για τα παιδιά.