εφημερίδα “Έθνος”, 18.4.2017
Η περίοδος που η ενωμένη Ευρώπη πραγματοποιούσε τα ιστορικά βήματα της θεσμικής εμβάθυνσης και των τολμηρών διευρύνσεων με νέα κράτη-μέλη απέχει χρονικά λίγο περισσότερο από μία δεκαετία. Η εισαγωγή του κοινού νομίσματος και η πορεία προς τη Συνθήκη της Λισαβόνας προκαλούσαν αισιοδοξία στους υποστηρικτές της οικοδόμησης των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης». Οι ευρωσκεπτικιστές διαμαρτύρονταν για το δημοκρατικό και το κοινωνικό έλλειμμα, όμως επικρατούσε η πεποίθηση ότι η υπέρβασή τους ήταν προδιαγεγραμμένη.
Ωστόσο τα πρώτα σημάδια της υποβόσκουσας κρίσης του ενωσιακού οικοδομήματος είχαν ήδη κάνει την εμφάνισή τους με τα δύο δημοψηφίσματα για το Ευρωσύνταγμα στην Ολλανδία και τη Γαλλία. Πίσω από την αντίδραση προς την ενίσχυση της ομοσπονδιακής προοπτικής της ΕΕ λανθάνει η επιφυλακτικότητα απέναντι στη γερμανική πρωτοκαθεδρία, που έχει ιστορικές ρίζες ακόμη και σε χώρες όπως η Ολλανδία, που εμφανίζονται να υποστηρίζουν τις σκληρές περιοριστικές πολιτικές της Γερμανίας.
Τρία χρόνια αργότερα ξέσπασε η οικονομική κρίση, αποκαλύπτοντας τις δομικές ατέλειες της νομισματικής ένωσης και την αδυναμία της ΕΕ να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις τραπεζικές, δημοσιονομικές και θεσμικές όψεις της.
Οταν η οικονομική κρίση διασταυρώθηκε με τις απροσδόκητες μεταναστευτικές ροές, το μείγμα έγινε εκρηκτικό και ενίσχυσε τον εθνικιστικό λαϊκισμό και τις φυγόκεντρες δυνάμεις, με πρώτη επίπτωση το Brexit. Οι μεγαλόστομες διακηρύξεις των νωθρών ηγετών της Ενωσης, με αφορμή τα 60 χρόνια από τη σύστασή της, δεν κρύβουν την εσωστρέφεια και την αναδίπλωση προς μια Ευρώπη περισσότερων ταχυτήτων. Ετσι, μια ομάδα χωρών υπό τη γερμανική ηγεμονία θα προχωρήσει αυτόνομα, ενώ τα υπόλοιπα κράτη θα επιλέξουν ευέλικτα σχήματα συνεργασίας.
Βρισκόμαστε αναπόδραστα μπροστά στο τέλος της Ευρώπης των 28 και τη δημιουργία νέων συλλογικών μορφωμάτων στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Οι εκλογές στη Γαλλία, τη Γερμανία και (πιθανόν) στην Ιταλία, τους επόμενους μήνες, θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό τις εξελίξεις. Την ίδια ώρα η χώρα μας, με ευθύνη της κυβέρνησης, οδεύει ταχύτατα προς το 4ο Μνημόνιο ή το Grexit, χωρίς επίγνωση των γεωστρατηγικών και οικονομικών επιπτώσεων.