Πρώτο Θέμα, 14/07/19
Καθώς συμπληρώνεται μία δεκαετία οικονομικής κρίσης, οι μεταβολές του πολιτικού και του κομματικού συστήματος συνεχίζονται. Η σταθερή εναλλαγή δύο κομμάτων εξουσίας στους ρόλους της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης καθ’ όλη τη μεταπολιτευτική περίοδο κατέρρευσε παταγωδώς στις δίδυμες εκλογές του 2012. Το εκλογικό σώμα ήρε την εμπιστοσύνη του προς τους δύο μεγαλύτερους κομματικούς σχηματισμούς, που τον Μάιο του 2012 άθροισαν ποσοστό μόλις λίγο πάνω από 35%. Το δικομματικό σύστημα έδωσε τη θέση του σε κυβερνήσεις συνεργασίας.
Παράλληλα αναδείχθηκαν από το πουθενά νέα κόμματα που πέτυχαν να εκπροσωπηθούν στο κοινοβούλιο, βραχύβια τα περισσότερα, ενώ εντυπωσιακή υπήρξε η κινητικότητα του πολιτικού προσωπικού μεταξύ κομμάτων χωρίς κατ’ ανάγκη ιδεολογικοπολιτική συγγένεια. Τη χειρότερη στιγμή αυτής της μεταμόρφωσης του κομματικού συστήματος αποτέλεσε η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση ενός νεοναζιστικού κόμματος, που λειτούργησε ως βιτρίνα εγκληματικής οργάνωσης.
Το αποτέλεσμα των εκλογών του 2015 υπήρξε επιστέγασμα της πεντάχρονης έξαρσης του λαϊκιστικού λόγου, με άξονα τη διαιρετική τομή Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο. Ακολούθησε η διάψευση των μεγάλων προσδοκιών για έξοδο της χώρας από τα Μνημόνια, καθώς οι δεσμεύσεις από το τρίτο Μνημόνιο φτάνουν μέχρι το 2060, σηματοδοτώντας έτσι την επιστροφή σε μια πιο παραδοσιακή πολιτική αντιπαράθεση.
Οι εκλογές της περασμένης Κυριακής ήταν αθόρυβες όχι μόνο λόγω της θερινής ραστώνης, αλλά ιδίως επειδή όλα είχαν ήδη ειπωθεί. Όπως φαίνεται εγκαθιδρύεται ένας νέος δικομματισμός. Το εκλογικό αποτέλεσμα των ευρωεκλογών φαινόταν παγιωμένο εν όψει των εθνικών εκλογών. Οι προβλέψεις για εκλογική πόλωση επιβεβαιώθηκαν μόνο εν μέρει. Η κυριότερη αιτία των αθόρυβων εκλογών ήταν όμως ότι κανείς πια δεν έταζε ούτε προσδοκούσε τις μεγάλες ανατροπές του παρελθόντος.
Η πορεία της χώρας μοιάζει προδιαγεγραμμένη. Η κοινωνία μετά την οργή και την ελπίδα των πρώτων χρόνων της κρίσης έχει αφομοιώσει ότι οι μνημονιακές δεσμεύσεις δεν επιδέχονται ριζικής ανατροπής, ούτε επιτρέπουν ταχεία ανάκαμψη του βιοτικού επιπέδου. Ασφαλώς η υπερφορολόγηση ως μοντέλο λιτότητας μπορεί να σταματήσει, η άδικη νομοθεσία για την κοινωνική ασφάλιση να τροποποιηθεί, το επενδυτικό κλίμα να βελτιωθεί, η λειτουργία των δικαιοκρατικών θεσμών να παύσει να πλήττεται καθημερινά. Όλα αυτά δεν θα μπορούσαν πάντως να προκαλέσουν στο συλλογικό φαντασιακό ενθουσιασμό, παρά μόνο ανακούφιση. Πρόκειται για μια ανακούφιση που εξαντλείται στην επιστροφή σε μια κανονικότητα δίχως ευμάρεια μεν, αλλά χωρίς άλλες παρεκκλίσεις και αβεβαιότητες.
Η σύγκρουση πάνω στο δίπολο Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο αφήνει χαίνουσες πληγές στο σώμα της ελληνικής πολιτείας, όμως ένα νέο συλλογικό αφήγημα δεν είναι ακόμη ορατό. Ο εξορθολογισμός των θεσμών, η απελευθέρωση της οικονομίας από γραφειοκρατικά και παρασιτικά δεσμά, η επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης, η μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος αποτελούν προϋποθέσεις για να μην συνεχίσει η χώρα να υποχωρεί στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και να μην παραμείνει ουραγός στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Ωστόσο αυτό που συνεχίζει να απουσιάζει σήμερα είναι ένας αναλυτικά τεκμηριωμένος οδηγός για την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου μπροστά στις προκλήσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Το μήνυμα των αθόρυβων εκλογών της 7ης Ιουλίου είναι ότι οι πειραματισμοί μαθητευόμενων μάγων, ο λαϊκιστικός λόγος των ανερμάτιστων υποσχέσεων και η ιδιοτελής νομή της εξουσίας απωθούν πλέον την πλειονότητα των πολιτών. Οι μεγάλες αφηγήσεις και οι φανταχτερές πολιτικές συγκρούσεις αντικαθίστανται από το αίτημα για ικανοποιητικά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, ασφάλεια, δίκαιη φορολόγηση και αποτελεσματική κοινωνική προστασία.