Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 30/11/2010
Ανέκαθεν η Ευρώπη προχωρούσε μέσα από κρίσεις, ανατροπές, γεγονότα που συγκλόνιζαν τον κόσμο και αναδείκνυαν την αναγκαιότητα συνεργασίας και αλληλεγγύης. Η ίδια η απαρχή του ενοποιητικού εγχειρήματος εντοπίζεται στα συντρίμμια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στο αίτημα να μην οδηγήσει ο οικονομικός πόλεμος μεταξύ των κρατών σε νέο αιματοκύλισμα. Η πτώση των δικτατοριών σε Ελλάδα, Ισπανία και Πορτογαλία επέτρεψε το ευρωπαϊκό άνοιγμα στον Νότο, ενώ η κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού οδήγησε στην περαιτέρω διεύρυνση της ΕΕ, καθιστώντας την έναν ευρύτατο ενιαίο οικονομικό χώρο. Η παγκόσμια οικονομική κρίση θα μπορούσε, λοιπόν, να αποτελέσει αφορμή για ένα ακόμη βήμα εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Η σύγκρουση μεταξύ των κρατών του πλεονασματικού ευρωπαϊκού Βορρά με τον ελλειμματικό, «νεόπτωχο» Νότο δεν προέκυψε σαν κεραυνός εν αιθρία. Η ανισομερής ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη των οικονομιών της Ευρωζώνης προοιωνίζονταν αυτόν τον άτυπο εμφύλιο πόλεμο. Άλλωστε, η νομισματική ένωση υπήρξε εξαρχής ατελής, αφού η ΕΚΤ δεν συνιστά κατά κυριολεξία κεντρική τράπεζα με ουσιώδεις αρμοδιότητες παρέμβασης, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ, την Κίνα ή την Ιαπωνία.
Τι δρόμοι ανοίγονται, υπό αυτές τις συνθήκες, για το μέλλον της Ευρώπης; Κατ’ αρχάς, ήδη επισημάνθηκε από πολλές πλευρές, με πρώτο τον μόνιμο πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χ. Βαν Ρομπέι, ότι υφίσταται άμεσος κίνδυνος επιβίωσης της Ευρωζώνης. Ο δεύτερος δρόμος θα ήταν να ενεργοποιήσει η κρίση δημιουργικά αντανακλαστικά, με τη συγκρότηση θεσμών αναδιανομής, εξισορρόπησης και αλληλεγγύης. Το σενάριο αυτό μοιάζει απίθανο, δεδομένης και της λανθάνουσας απόκλισης θέσεων μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Ο τρίτος δρόμος, ως μεταβατική λύση μάλλον διαλυτική παρά συνθετική μακροπρόθεσμα, είναι η συγκρότηση μίας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων, με πρώτη κίνηση τη σύσταση του μηχανισμού ελεγχόμενης χρεοκοπίας. Το πιο δυσοίωνο σε όλες αυτές τις εξελίξεις αποτελεί, ωστόσο, η παρατεταμένη απουσία των λαών από το προσκήνιο, σε συνάρτηση με το χαμηλό επίπεδο των ηγεσιών, κατώτερων των περιστάσεων σε μια κρίσιμη συγκυρία.