Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 19/4/2011
Η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο εικονικό καφενείο, όπου διασπείρονται καθημερινά νέες καταστροφολογικές θεωρίες και «πληροφορίες». Απαντες αναλώνουν ωφέλιμο χρόνο αναλύοντας ποιο θα είναι το επόμενο κακό που θα βρει τη χώρα. Αυτό επηρεάζει όμως το συλλογικό εγχείρημα αποτροπής της τελικής χρεοκοπίας. Τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δημόσιος τομέας όχι μόνο δεν αυξάνουν την παραγωγικότητά τους, αλλά μοιάζουν να βρίσκονται σε χειμερία νάρκη. Η απαισιοδοξία για το αύριο συνοδεύεται από νωθρότητα και απραξία, με εκρήξεις αυτοοικτιρμού και αναζήτησης ευθυνών επί δικαίους και αδίκους.
Είναι ενδιαφέρον πώς εκδιπλώνουν τόσοι άνθρωποι ταυτόχρονα το κρυμμένο ταλέντο τους στις οικονομικές επιστήμες, το συνταγματικό δίκαιο και τις διεθνείς σπουδές. Νέες θεωρίες αναπτύσσονται για την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους και του ελλείμματος, με περισπούδαστες αναφορές στα παραδείγματα της Αργεντινής, του Ισημερινού ή της Λετονίας. Νεόκοποι «ειδικοί» επί παντός επιστητού διατυπώνουν τις δικές τους προτάσεις για τις αναγκαίες κατευθύνσεις αναθεώρησης του Συντάγματος ή ενός νέου Συντάγματος, που ως διά μαγείας θα μετασχηματίσει εν μια νυκτί το πολιτικό σύστημα. Νέες διεθνείς συμμαχίες εφευρίσκονται. Παράλληλα, η διάχυση «έγκυρων πληροφοριών» περί άμεσης αναδιάρθρωσης του χρέους, προκήρυξης εκλογών, επιστροφής στη δραχμή δεν αποτελεί πλέον προνομιακό πεδίο, όπως μέχρι πρότινος, για τα παπαγαλάκια του Χρηματιστηρίου, τους αιώνιους δελαπατρίδηδες ή τους καφενόβιους, αλλά εθνικό χόμπι.
Αντί να ανεβάζουν στροφές, το κράτος και η οικονομία κινούνται στον βούρκο της κρίσης με έκδηλη νωχελικότητα. Αυτόκλητοι προφήτες και σωτήρες γοητεύουν σε βαθμό που παύουν να μοιάζουν γραφικοί και τείνουν να γίνουν επικίνδυνοι. Γι’ αυτό το φαινόμενο δεν στερείται ευθυνών η κυβέρνηση, που διέπραξε σωρεία επικοινωνιακών λαθών, δεν διαμόρφωσε ένα ισχυρό συντονιστικό κέντρο και προχώρησε το μεταρρυθμιστικό έργο όχι μόνο δείχνοντας συχνά να μην το πιστεύει, αλλά ενίοτε υποσκάπτοντάς το εκ των έσω. Έτσι, όχι μόνο απέτυχε τελικά να εμπνεύσει την ελληνική κοινωνία και να κινητοποιήσει τις υγιείς δυνάμεις της οικονομίας, αλλά με επιμέρους κοινωνικά άδικες επιλογές συνέβαλε στη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής.
Σύμφωνα με τη θεωρία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας, η πρόβλεψη ορισμένων γεγονότων μπορεί να προκαλέσει την επέλευσή τους, παρότι αν δεν είχαν προαναγγελθεί ίσως να μην πραγματοποιούνταν ποτέ. Προεξοφλώντας ότι κάποιες καταστάσεις θα εξελιχθούν με έναν συγκεκριμένο τρόπο διαμορφώνονται αναλόγως ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές. Από το πώς θα εκτιμήσουν, λοιπόν, όλοι οι δρώντες της ελληνικής τραγωδίας την εξέλιξη των πραγμάτων, αναπόφευκτα θα επηρεαστεί η έκβασή της. Οι ποικιλώνυμοι μάντεις κακών γνωρίζουν αυτόν τον νόμο της ατομικής και κοινωνικής ψυχολογίας. Η διάψευσή τους προϋποθέτει μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση τόσο από την κυβέρνηση όσο και από την αντιπολίτευση, από τον επιχειρηματικό κόσμο και τους εργαζόμενους, από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και τις λεγόμενες πνευματικές ελίτ. Σε κάθε περίπτωση, η άνευ όρων παράδοση στην αποχαύνωση του δήθεν αναπότρεπτου επικείμενου κακού αποτελεί τη χειρότερη επιλογή.
Είναι ενδιαφέρον πώς εκδιπλώνουν τόσοι άνθρωποι ταυτόχρονα το κρυμμένο ταλέντο τους στις οικονομικές επιστήμες, το συνταγματικό δίκαιο και τις διεθνείς σπουδές. Νέες θεωρίες αναπτύσσονται για την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους και του ελλείμματος, με περισπούδαστες αναφορές στα παραδείγματα της Αργεντινής, του Ισημερινού ή της Λετονίας. Νεόκοποι «ειδικοί» επί παντός επιστητού διατυπώνουν τις δικές τους προτάσεις για τις αναγκαίες κατευθύνσεις αναθεώρησης του Συντάγματος ή ενός νέου Συντάγματος, που ως διά μαγείας θα μετασχηματίσει εν μια νυκτί το πολιτικό σύστημα. Νέες διεθνείς συμμαχίες εφευρίσκονται. Παράλληλα, η διάχυση «έγκυρων πληροφοριών» περί άμεσης αναδιάρθρωσης του χρέους, προκήρυξης εκλογών, επιστροφής στη δραχμή δεν αποτελεί πλέον προνομιακό πεδίο, όπως μέχρι πρότινος, για τα παπαγαλάκια του Χρηματιστηρίου, τους αιώνιους δελαπατρίδηδες ή τους καφενόβιους, αλλά εθνικό χόμπι.
Αντί να ανεβάζουν στροφές, το κράτος και η οικονομία κινούνται στον βούρκο της κρίσης με έκδηλη νωχελικότητα. Αυτόκλητοι προφήτες και σωτήρες γοητεύουν σε βαθμό που παύουν να μοιάζουν γραφικοί και τείνουν να γίνουν επικίνδυνοι. Γι’ αυτό το φαινόμενο δεν στερείται ευθυνών η κυβέρνηση, που διέπραξε σωρεία επικοινωνιακών λαθών, δεν διαμόρφωσε ένα ισχυρό συντονιστικό κέντρο και προχώρησε το μεταρρυθμιστικό έργο όχι μόνο δείχνοντας συχνά να μην το πιστεύει, αλλά ενίοτε υποσκάπτοντάς το εκ των έσω. Έτσι, όχι μόνο απέτυχε τελικά να εμπνεύσει την ελληνική κοινωνία και να κινητοποιήσει τις υγιείς δυνάμεις της οικονομίας, αλλά με επιμέρους κοινωνικά άδικες επιλογές συνέβαλε στη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής.
Σύμφωνα με τη θεωρία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας, η πρόβλεψη ορισμένων γεγονότων μπορεί να προκαλέσει την επέλευσή τους, παρότι αν δεν είχαν προαναγγελθεί ίσως να μην πραγματοποιούνταν ποτέ. Προεξοφλώντας ότι κάποιες καταστάσεις θα εξελιχθούν με έναν συγκεκριμένο τρόπο διαμορφώνονται αναλόγως ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές. Από το πώς θα εκτιμήσουν, λοιπόν, όλοι οι δρώντες της ελληνικής τραγωδίας την εξέλιξη των πραγμάτων, αναπόφευκτα θα επηρεαστεί η έκβασή της. Οι ποικιλώνυμοι μάντεις κακών γνωρίζουν αυτόν τον νόμο της ατομικής και κοινωνικής ψυχολογίας. Η διάψευσή τους προϋποθέτει μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση τόσο από την κυβέρνηση όσο και από την αντιπολίτευση, από τον επιχειρηματικό κόσμο και τους εργαζόμενους, από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και τις λεγόμενες πνευματικές ελίτ. Σε κάθε περίπτωση, η άνευ όρων παράδοση στην αποχαύνωση του δήθεν αναπότρεπτου επικείμενου κακού αποτελεί τη χειρότερη επιλογή.